Een middeleeuws standbeeld van een zwarte ridder

In de Dom van Maagdenburg staat een bijzonder heiligenbeeld uit de 13e eeuw naast het graf van keizer Otto I. Het betreft een afbeelding van Sint Mauritius: de patroonheilige van de keizers van het Heilige Roomse Rijk, wiens relieken sinds de 10e eeuw in Maagdenburg bewaard worden. Het is een tot de verbeelding sprekend standbeeld omdat Mauritius hier is afgebeeld als een man met dikke rode lippen en een zwarte huidskleur. Eigenlijk is dat niet heel verwonderlijk, want Mauritius was geboren in Meroë, het huidige Soedan. Blijkbaar had de beeldhouwer uit middeleeuws Duitsland een beeld bij hoe een zwart persoon uit Soedan er uit zou kunnen zien. Maar..huh…wacht eens even? Bestond middeleeuws Europa niet uitsluitend uit witte mensen? Had deze beeldhouwer vaker gekleurde mensen gezien, of berustte het portret van sint Mauritius slechts op zijn fantasie?

Ras en etniciteit in de Middeleeuwen

Middeleeuws Europa was diverser dan weleens wordt verondersteld: wetenschappelijke denkers uit Noord-Afrika en het Midden-Oosten droegen al bij aan het intellectueel milieu van vroegmiddeleeuws Europa en tot slaaf gemaakten van kleur maakten al vóór de vroegmoderne periode deel uit van de Europeze samenleving. Ideeën over ras, etniciteit en huidskleur werden gevoed door het Christendom en de geneeskunde. Leids historica Claire Weeda schreef over dit onderwerp het boek Ethnicity in Medieval Europe, 950-1250: Medicine, Power and Religion (Boydell and Brewer, 2021). Zij gaat hierover in gesprek met Jip Barreveld en Mette Langbroek in een nieuwe aflevering van de podcast Middeleeuwse Toestanden. Deze aflevering is onderdeel van het tweede seizoen van deze podcast waarin experts op de Middeleeuwen worden geïnterviewd over verschillende mythes en misverstanden over deze zogenaamde ‘Donkere Eeuwen’. De podcast en de nieuwe aflevering is nu beschikbaar via Soundcloud, Google Podcasts en Spotify.

Het tweede seizoen van Middeleeuwse Toestanden is een initiatief van Jip Barreveld, Mette Langbroek en Thijs Porck. De muziek is van Martine Mussies. Redactie van deze aflevering: Thijs Porck en Fatima a Moufridji. Techniek en editing: Tatum Meijer. De podcast werd mede mogelijk gemaakt door de Outreach grant van de Young Academy Leiden en werd opgenomen in de studio van het platform Streaming the Past.